ਸ੍ਰੀ ਅੰਨਦੁ ਸਾਹਿਬ । Sri Anand Sahib...

ਦਾਸ ਦੀ ਨਵੀਂ ਲਿਖੀ ਪੁਸਤਕ 'ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਯਾਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣਾਂ ਸਹਿਤ' ਵਿੱਚੋਂ:

ਅਨੰਦੁ ਸਾਹਿਬ:- ਸਤਿਕਾਰ ਵਜੋਂ ‘ਅਨੰਦੁ’ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ‘ਅਨੰਦੁ ਸਾਹਿਬ’ ਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ‘ਅਨੰਦੁ ਸਾਹਿਬ’ ਦੀ ਬਾਣੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰ ਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਉਚਾਰੀ ਹੋਈ ਬਾਣੀ ਹੈ। ਇਸ ਬਾਣੀ ਦੀਆਂ ੪੦ ਪਉੜੀਆਂ ਹਨ।

‘ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਯਾਦਾ’ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਬਾਣੀ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ੫ ਪਉੜੀਆਂ ਅਤੇ ਅੰਤਲੀ ਪਉੜੀ ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਰਹਿਰਾਸ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਾਠ ਵੇਲੇ, ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਜਾਂ ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵੇਲੇ, ਦੇਗ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਜਨਮ-ਨਾਮ ਸੰਸਕਾਰ ਵੇਲੇ, ਅਨੰਦ ਸੰਸਕਾਰ ਦੇ ਭੋਗ ਵੇਲੇ, ਅਤੇ ਮ੍ਰਿਤਕ ਸੰਸਕਾਰ ਦੇ ਭੋਗ ਵੇਲੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਰੀਤ ਹੈ। ‘ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਯਾਦਾ’ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਸਵੇਰ ਦੇ ਨਿਤਨੇਮ, ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਜਾਂ ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਦੇ ਭੋਗ ਵੇਲੇ, ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ (ਖੰਡੇ ਬਾਟੇ ਦੀ ਪਾਹੁਲ) ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਸਿਰਫ ‘ਅਨੰਦੁ ਸਾਹਿਬ’ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ, ੬ ਪਉੜੀਆਂ ਦਾ ਨਹੀਂ। ਜਿਸ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਪੂਰਾ ੪੦ ਪਉੜੀਆਂ ਦਾ ਪਾਠ ਕਰਨਾ ਹੈ।

ਛਪਾਈ ਵਾਲੇ ਸਰੂਪਾਂ ਅਤੇ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਬੀੜਾਂ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਅੰਨਦੁ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਮੰਗਲ ਦਾ ਮਤ-ਭੇਦ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਛਪਾਏ ਗੁੱਟਕਿਆਂ ਅਤੇ ਸੈਂਚੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਤ-ਭੇਦ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਛਪਾਈ ਵਾਲੀਆਂ ਸੈਂਚੀਆਂ ਅਤੇ ਗੁੱਟਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਬਾਣੀਆਂ ਦੇ ਮੰਗਲ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਮਿਲਦੇ ਹਨ:

ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਵਲੋਂ ਛਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਪੰਜ ਗ੍ਰੰਥੀ ਵਾਲੀ ਪੋਥੀ ਦੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ।
ਖੱਬੇ: ਸਤੰਬਰ ੧੯੫੮ ਦੀ ਛਪਾਈ ਪੰਜ ਗ੍ਰੰਥੀ ਪੋਥੀ। ਸੱਜੇ: ਸਤੰਬਰ ੨੦੧੦ ਦੀ ਛਪਾਈ ਪੰਜ ਗ੍ਰੰਥੀ ਪੋਥੀ।  

ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਛਪਾਏ ਪਾਵਨ ਸਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ‘ਰਾਮਕਲੀ ਮਹਲਾ ੩ ਅਨੰਦੁ’ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਪਹਿਲਾਂ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ‘ੴ ਸਤਿਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ’ ਦਾ ਮੰਗਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।  ਪਰ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਬੀੜਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਬੀੜਾਂ ਵਿੱਚ ਮੰਗਲ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖਿਆ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਰਲੇਖ ਵਿੱਚ ‘ਰਾਮਕਲੀ’ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇ ‘ਰਾਗੁ ਰਾਮਕਲੀ’ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪੋਥੀ ਸਾਹਿਬ ਜੋ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਛੇਵੇਂ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦੀ ਪੋਥੀ ਹੈ।


ਸੰਨ 1695 ਈ. ਦੀ ਰਾਮਰਾਇ ਵਾਲੀ ਪਾਵਨ ਬੀੜ ਜੋ ਕਿ ਬਾਬਾ ਰਾਮ ਰਾਇ ਜੀ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਜਾਣ ਵੇਲੇ ਸਤਵੇਂ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਜੀ ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਇਹ ਉਸ ਆਦਿ ਬੀੜ ਦਾ ਉਤਾਰਾ ਹੈ। (ਹਵਾਲਾ: Punjab Digital Library)


ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਨਿਤਨੇਮ ਪੋਥੀ ਜੋ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਜੀ ਦਾ ਹੈ।
(ਹਵਾਲਾ: ਡਾਕਟਰ ਅਨੁਰਾਗ ਸਿੰਘ, ਲੁਧਿਆਣਾ)

ਸੰਨ 1714 ਈ. ਦੀ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਪਾਵਨ ਬੀੜ।
(ਹਵਾਲਾ: Punjab Digital Library)


ਸੰਨ 1733 ਈ. ਦੀ ਮਾਈ ਦੇਸਾ ਜੀ ਵਾਲੀ ਪਾਵਨ ਬੀੜ।
(ਹਵਾਲਾ: Punjab Digital Library)


ਸੰਨ 1746 ਈ. ਦੀ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਪਾਵਨ ਬੀੜ।
(ਹਵਾਲਾ: ਤਖਤ ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ, ਸ੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ)


ਸੰਨ 1749 ਈ. ਦੀ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਬੀੜ।


੧੮ ਵੀ. ਸਦੀ ਦਾ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਬੀੜ।

ਸੰਨ 1801 ਈ. ਦੀ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਬੀੜ।
(ਹਵਾਲਾ: Punjab Digital Library)

ਸੰਨ 1823 ਈ. ਦੀ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਪਾਵਨ ਬੀੜ।
(ਹਵਾਲਾ: ਪਿੰਡ ਲਾਂਗ, ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖਿਰਣੀ ਸਾਹਿਬ)


22 ਦਸੰਬਰ 1844 ਦੀ ਲਿਖੀ ਹੋਈ ਪੁਰਾਤਨ ਹੱਥ ਲਿਖਤ 'ਪੰਜ ਗ੍ਰੰਥੀ' ਪੋਥੀ। (ਹਵਾਲਾ: Punjab Digital Library)
(ਹਵਾਲਾ: ਭਾਈ ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਲੰਡਨ, Victoria & Albert ਰੀਸਰਚਰ)


ਇਹ ਫੋਟੋ ਪਾਕਿਤਸਤਾਨ ਵਿਚਲੇ ਇੱਕ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਸਰੂਪ ਦੀ ਹੈ।

ਸ੍ਰੀ ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ । Sri Jaap Sahib

ਦਾਸ ਦੀ ਨਵੀਂ ਲਿਖੀ ਪੁਸਤਕ 'ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਯਾਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣਾਂ ਸਹਿਤ' ਵਿੱਚੋਂ:

 

ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ:- ਸਤਿਕਾਰ ਵਜੋਂ ‘ਜਾਪੁ’ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ‘ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ’ ਜਾਂ ‘ਸ੍ਰੀ ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ’ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਾਣੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਲਿਖੀ ਬਾਣੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਹੈ। ਭਾਈ ਚੌਪਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਰਹਤਨਾਮੇ ਵਿੱਚ ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ, ਅਕਾਲ ਉਸਤਤਿ ਅਤੇ ਸਵੱਯੈ ਦੀਆਂ ਬਾਣੀਆਂ ਦੇ ਉਚਾਰਨ ਦਾ ਸੰਮਤ 1734 ਬਿ. (1677 ਈ.) ਦਸਿਆ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੈ:

'ਸੰਮਤ ੧੭੩੪, ‘ਜਾਪੁ’ ਆਪਨੀ ਰਸਨੀਂ ਉਚਾਰ ਕੀਤਾ।
‘ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਉਸਤਤਿ’ ਉਚਾਰੀ। ‘ਸ੍ਰੀ ਮੁਖ ਵਾਕ ਸੈ੍ਵਯੇ’ ਉਚਾਰੇ।'
(ਰਹਿਤਨਾਮਾ ਭਾਈ ਚੌਪਾ ਸਿੰਘ ਜੀ – ਪੰਨਾ 94)

 

ਨਵੀਨ ਗੁੱਟਕਿਆਂ ਅਤੇ ਪੋਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਮੰਗਲ ਦਾ ਮਤ-ਭੇਦ ਹੈ। ਸ਼ੋ੍ਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਛਪਾਏ ਗੁੱਟਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ‘ੴ ਸਤਿਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥’ ਦਾ ਮੰਗਲ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ‘॥ ਜਾਪੁ ॥ ਸ੍ਰੀ ਮੁਖਵਾਕ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹੀ ੧੦॥’ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਹੋਰ ਗੁੱਟਿਕਆਂ ਵਿੱਚ ‘ੴ ਸਤਿਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥ ਸ੍ਰੀ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕੀ ਫ਼ਤਹਿ ॥’ ਦਾ ਮੰਗਲ ਲਿਖਿਆ ਹੈ।

ਬਹੁਤਾਂਤ ਪੁਰਾਤਨ ਸ੍ਰੋਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸ੍ਰੀ ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮੰਗਲ ‘ੴ ਸਤਿਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥’ ਹੈ:

ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਬੀੜ। (ਹਵਾਲਾ: Punjab Digital Library)


ਸੰਨ 1755 ਈ. ਦੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਪਾਵਨ ਬੀੜ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ ਦਰਜ਼। (ਹਵਾਲਾ: Punjab Digital Library)

ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਬੀੜ। (ਹਵਾਲਾ: ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਏ.ਐਸ.ਆਈ., Punjab Digital Library)


ਦਸਮ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦੀ ਪੁਰਾਤਨ ਛੋਟੀ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਪੋਥੀ।

ਸੰਨ 1831 ਈ. ਦੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਬੀੜ। (ਹਵਾਲਾ: ਦਿੱਲੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ, Punjab Digital Library)


ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਉੱਪਰਲੀ ਮੰਜਲ ਦੀ ਕੰਧ ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪਾਠ ਦੀ ਫੋਟੋ। ਇਹ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਵੇਲੇ ਦੀ ਚਿਤਰਕਾਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਹੈੱਡ ਗ੍ਰੰਥੀ ਗਿਆਨੀ ਸੰਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸਨ।

ਸੰਨ 1855 ਈ. ਦੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਬੀੜ। (ਹਵਾਲਾ: ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਗੀਠਾ ਸਾਹਿਬ, ਪਟਿਆਲਾ)

ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ 1878 ਈ. ਦੀ ਛਪਾਈ ਹੋਈ ‘ਦਸ ਗ੍ਰੰਥੀ’ ਦੀ ਪੋਥੀ ਸਾਹਿਬ।

ਸੰਨ 1892 ਈ. ਦੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਾਲੀ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਬੀੜ। (ਹਵਾਲਾ: ਦਿੱਲੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ, Punjab Digital Library)

ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੇ ਨਵੀਨ ਛਪਾਏ ਸਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ੍ਰੀ ਜਾਪੁ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮੰਗਲ ‘ੴ ਸਤਿਗੁਰਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥’ ਹੈ:

ਇਹ ਦਸਮ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਬੀੜ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਲੋਂ 2002 ਈ. ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਨੋਟ:- ਉੱਪਰ ਦਿੱਤੇ ਸਾਰੇ ਹਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ '...ਸਾਹ ਸਾਹਾਣਿ ਗਣਿਜੈ ॥' ਪਾਠ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਨਵੀਨ ਛਪਾਏ ਗੁਟਕਿਆਂ ਅਤੇ ਕਈ ਫੋਨ Apps ਵਿੱਚ '...ਸਾਹਿ ਸਾਹਾਣਿ ਗਣਿਜੈ ॥' ਅਤੇ '...ਸਾਹੁ ਸਾਹਾਣਿ ਗਣਿਜੈ ॥' ਪਾਠ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।

ਮੇਰੇ ਗੁਰੂ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ... । Coversations with my Guru...

Japji Sahib = The sun rises, I rise, you call me and we sit together. The day has begun.

Jaap Sahib = You offer me words that carry more strength than this body has ever known.

Twe Prasaad = I realise there is no ritual, worldly strength, or worldly possessions that can bring me to you. There is only love.

Chaupai Sahib = I tell you this world is a terrible place. You smile and tell me you already know; why else would you give me this protection?

Anand Sahib = I always ask for happiness in shape or form but you remind me there is bliss, pure happiness that is still waiting to be felt.

Rehraas Sahib = The day has been long; my mind aches, and when we sit together I realize my soul has been aching, too.

Sohila Sahib = The moon and the stars join in, sometimes. A lot of things haunt my mind, but tonight they cannot penetrate my dreams. You are here, after all.

Author: unknown.

Remembering the Massacre of Sri Nankana Sahib

Saka Nankana Sahib | 100 years | Bhai Manvir Singh UK

Guest speaker: Bhai Manvir Singh Khalsa, a Sikh Educator. Show with Bhai Manvir Singh ji about aftermath of Saka Nankana Sahib. This talk is part of our discussions hosted by World Sikh Parliament and SinghStation, happening with various scholars and parcharaks this week in commemoration to the 100th anniversary of Saka Nankana Sahib. #sakanankana​ #100years​ #sikhhistory #BhaiManvirSingh #ManvirSingh #ManvirSinghKhalsa

''ਪੰਜ' ਨੰਬਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ । The use of the number '5'...

ਪੰਚ ਵਿਕਾਰ
ਕਾਮ, ਕ੍ਰੋਧ ,ਲੋਭ,ਮੋਹ, ਅਹੰਕਾਰ
5 vices
Lust, anger, greed, attachment, egotistical-pride

ਪੰਚ ਸਰੋਵਰ
ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਸੰਤੋਖਸਰ, ਰਾਮਸਰ, ਕੌਲਸਰ, ਬਿਬੇਕਸਰ
5 sarowars (holy lakes)
Amritsar, Santokhsar, Ramsar, Kaulsar, Bibeksar

ਪੰਚ ਕੰਕਾਰ
ਕਛ, ਕੜਾ, ਕਿਰਪਾਨ, ਕੰਘਾ, ਕੇਸਕੀ।
5 Kakkaars
Kachh, Karra, Kirpaan, Kangha, Keski.

ਪੰਚ ਪਿਆਰੇ
ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ
ਭਾਈ ਧਰਮ ਸਿੰਘ
ਭਾਈ ਹਿੰਮਤ ਸਿੰਘ
ਭਾਈ ਮੋਹਕਮ ਸਿੰਘ
ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ
5 Pyaare (Beloved Ones)
Bhai Daya Singh
Bhai Dharam Singh
Bhai Himmat Singh
Bhai Mohkam Singh
Bhai Sahib Singh

ਪੰਚ ਬਾਣੀਆਂ
ਜਪੁਜੀ ਸਾਹਿਬ
ਜਾਪ ਸਾਹਿਬ
ਸਵਯੈ
ਚੌਪਈ ਸਾਹਿਬ
ਅਨੰਦ ਸਾਹਿਬ
5 Banian (prayers)
Japji Sahib
Jaap Sahib
Svaiyye
Chaupai Sahib
Anand Sahib

ਪੰਚ ਤਤ
ਹਵਾ, ਪਾਣੀ, ਅੱਗ, ਮਿਟੀ, ਅਕਾਸ਼
5 elements
Wind, water, fire, earth, space

ਪੰਚ ਗਿਆਨ ਇੰਦਰੇ
ਚਮੜੀ, ਜੀਭ, ਕੰਨ, ਨੱਕ, ਅੱਖਾਂ
5 sensory organs
Skin, tongue, ears, nose, eyes

ਪੰਚ ਕਰਮ ਇੰਦਰੇ
ਹੱਥ, ਪੈਰ, ਜੀਭ, ਗੁਦਾ, ਮੂਤਰ ਇੰਦਰੀ
5 motary organs
Hands, feet, tongue, anus, private organ

ਪੰਚ ਆਬ
ਸਤਲੁਜ, ਰਾਵੀ, ਬਿਆਸ, ਝਨਾਬ, ਜੇਹਲਮ
5 rivers (of Punjab)
Satluj, Ravi, Beas, Jhanab, Jehlam

ਪੰਚ ਪਾਪ
ਜਮੀਰ ਮਰਣਾ
ਸ਼ਰਾਬਖੋਰੀ
ਚੋਰੀ
ਵਿਭਚਾਰ
ਅਕ੍ਰਿਘਣਤਾ
5 sins
Death of conscience
Being drunk
Stealing
Sexual misconduct/adultery
Ungratefulness

ਪੰਚ ਪੁਤਰ
ਬੇਟਾ, ਚੇਲਾ, ਜਵਾਈ, ਸੇਵਕ, ਅਭਿਆਗਤ
5 sons
Son, disciple, son-in-law, devotee, guest of honour

ਪੰਚ ਗੁਣ
ਸਤ, ਸੰਤੋਖ, ਦਇਆ, ਧਰਮ, ਧੀਰਜ
5 virtues
Truth, contentment, compassion, righteousness, patience

ਪੰਚ ਕਿਲੇ
ਕੇਸਗੜ ਸਾਹਿਬ
ਅਨੰਦ ਗੜ ਸਾਹਿਬ
ਹੋਲਗੜ ਸਾਹਿਬ
ਲ਼ੋਹਗੜ ਸਾਹਿਬ
ਨਿਰਮੋਹ ਗੜ ਸਾਹਿਬ
5 forts
Kesgarh Sahib
Anandgarh Sahib
Holgarh Sahib
Lohgarh Sahib
Nirmohgarh Sahib

ਪੰਚ ਤਖਤ
ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ
ਕੇਸ ਗੜ ਸਾਹਿਬ
ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ
ਹਰਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਪਟਨਾ
ਹਜੂਰ ਸਾਹਿਬ
5 Takhats
Akal Takhat Sahib
Kesgarh Sahib
Damdama Sahib
Harmandar Sahib Patna
Hazoor Sahib

ਪੰਚਾ ਮ੍ਰਿਤ
5 ingredients for Parshaad
ਖੰਡ, ਘਿਓ, ਆਟਾ, ਜਲ, ਪਾਵਕ
Sugar, gheo (clarified butter), flour, water, fire

ਪੰਚ ਖੰਡ
ਧਰਮ ਖੰਡ
ਗਿਆਨ ਖੰਡ
ਕਰਮ ਖੰਡ
ਸਰੱਮ ਖੰਡ
ਸੱਚ ਖੰਡ
5 Khands (spiritual realms)
Dharam Khand
Gyaan Khand
Saram Khand
Karam Khand
Sach Khand

ਪੰਚ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ
ਕ੍ਰਿਪਾਣ, ਧਨੁਖ, ਬੰਦੂਕ, ਕਟਾਰ, ਚਕ੍ਰ
5 Shastars (weapons)
Kirpaan (sword), Dhanuk (bow), Bandook (gun), Kataar (daggar), Chakar (circle)

ਪੰਚ ਕੁਕਰਮ
ਝੂਠ, ਨਿੰਦਾ, ਚੁਗਲੀ, ਈਰਸ਼ਾ, ਦਵੈਖ
5 misdeeds
False speech, slandar, gossip, jealosy, malice

ਪੰਚ ਕੁਰਾਹੀਏ
ਮੀਣੇ, ਮਸੰਦ, ਧੀਰਮਲੀਏ, ਰਾਮਰਾਈਏ, ਸਿਰਗੁੰਮ
5 misled
Meenay, Masand, Dheer Maleeye, Raam Raiye, Sirgum

ਪੰਚ ਵਸਤਰ
ਦਸਤਾਰ
ਕਮਰਕੱਸਾ
ਕਛਿਹਰਾ
ਚੋਲਾ
ਹਜ਼ੂਰੀਆ
5 garments
Dastaar (turban)
Kamar-kassa (belt)
Kachhera (shorts)
Chola (long-Khalsa dress)
Hazooria (scarf)

ਸ੍ਰੀ ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਹਿਬ । Sri Sukhmani Sahib

ਛਪਾਈ ਵਾਲੇ ਸਰੂਪਾਂ ਅਤੇ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਬੀੜਾਂ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਮੰਗਲ ਦਾ ਮਤ-ਭੇਦ ਹੈ।  ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਵਲੋਂ ਛਪੀਆਂ ਬੀੜਾਂ, ਪੋਥੀਆਂ ਤੇ ਗੁਟਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਅਤੇ ਮੰਗਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ:

ਗਉੜੀ ਸੁਖਮਨੀ ਮਹਲਾ ੫ ॥ ਸਲੋਕ ॥ ੴ ਸਤਿਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ॥
ਆਦਿ ਗੁਰਏ ਨਮਹ॥ ਜੁਗਾਦਿ ਗੁਰਏ ਨਮਹ ॥….

ਪਰ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਬੀੜਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਬੀੜਾਂ ਵਿੱਚ ਮੰਗਲ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖਿਆ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਸਿਰਲੇਖ ਵਿੱਚ ‘ਗਉੜੀ ’ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇ ‘ਰਾਗੁ ਗਉੜੀ’ ਲਿਖਿਆ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 'ਸਲੋਕੁ' ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ 'ਆਦਿ ਗੁਰਏ ਨਮਹ...' ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖਿਆਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।

'Baba Ram Rai Saroop' dated 1695 CE from Deradoon (Source: Punjab Digital Library)

Saroop dated 1714 CE. from Patiala University


'Mai Desa Saroop' dated 1733 CE (Source: Punjab Digital Library)

Saroop dated 1746 CE at Takhat Sri Kesgarh Sahib


Early 19th century decorated Saroop

Saroop dated 1823 CE from Gurdwara Kirni Sahib, village Laang

Sukhmani Sahib Gutka Sahib claimed to be written by Sri Guru Hargobind Sahib Ji

Puraatan hand-written Pothi Sahib with Sri Sukhmani Sahib

Pothi dated 1777 found in London (Source: Dr Anurag Singh Ludhiana)

Puraatan hand-written 'Panj Granthi' Pothi, dated 22 December 1844 (Source: Punjab Digital Library)

"Bhai Manvir Singh", "Bhai Manvir Singh", "Bhai Manvir Singh".
"Manvir Singh", "Manvir Singh", "Manvir Singh
"Manvir Singh Khalsa", "Manvir Singh Khalsa", "Manvir Singh Khalsa"